Makbule KARABULUT

Adabı muaşeret

 Toplum içinde insan hareketlerinin düzenlendiği ve eskilerin deyimiyle adabı muaşeret, yeni ismiyle ise görgü kuralları aile, toplum ve iş hayatı bakımından çok önemli bir gelenektir. Uyulması zorunlu olmasa bile uyulması durumunda herkesin mutlu mesut olacağı uygulamalardır.

Günümüz yaşantısında ise insanlarımız hangi yaştan olursa olsunlar, internet denilen bilgi çöplüğü içinde toplumun ahlak yapısı ve kurallarına uygun olmayan ortamlarda gezinerek, aile bireyleri ve toplumsal saygısını yitirmek üzere olan insanlarla dolup taşmaya başladı. Tabi, bu durum hem insanlık adına hem de aileler, toplum ve devletler adına büyük bir kayıp gibi gözleniyor.

Milli Eğitim Bakanlığı, bu adet ve geleneklerin topluma yeniden yerleşmesi, filizlenmesi, yeni yetişen insanların aile ve topluma faydalı hizmetlere ön ayak olması adına bazı önlemleri aldı. Ortaokul ve lise müfredatına yeni bir seçmeli ders hazırlandığını açıkladı. "Adabı muaşeret" okullarda müfredat kapsamına alınırken Bakanlık, dersin adını pedagojik uygunluk açısından liselerde "adabı muaşeret", ortaokullarda ise "görgü kuralları ve nezaket" olarak belirledi.

Ortaokullarda tüm kademelerde seçmeli olarak okutulacak "görgü kuralları ve nezaket" dersi ile öğrencilerin iletişimde görgü kurallarının ve nezaketin önemini fark etmeleri, aile içinde, okulda, toplum içerisinde ve kişiler arası ilişkilerde görgü kurallarına ve nezakete uygun davranış sergilemeleri amaçlandı.

Derslerde, öğrencilerin farklı kültürlerde görgü kuralları ve nezaketin önemini kavramaları, çevreye karşı duyarlı olmaları ve dijital ortamlarda görgü kuralları ve nezaketin önemini fark etmeleri hedeflendi.

Dersin birinci düzeyindeki müfredat, "görgü ve nezaket", "ailede görgü kuralları ve nezaket", "okul ortamında görgü kuralları ve nezaket", "toplum içinde görgü kuralları ve nezaket" olmak üzere 4 üniteden oluştu.

Dersin ikinci düzeyindeki müfredatında ise "görgü ve nezaket", "kişiler arası ilişkilerde görgü kuralları ve nezaket", "çevrede görgü kuralları ve nezaket", "dijital ortamlarda görgü kuralları ve nezaket", "farklı kültürlerde görgü kuralları ve nezaket" olmak üzere 5 ünite yer aldı.

"Görgü ve nezaket" ünitesinde, görgü, nezaket, zarafet, saygı, sevgi, teşekkür etme, hürmet, edep, mahremiyet, hak, sorumluluk ve terbiye ile ilgili örnek olaylar anlatılacak.

"Ailede görgü kuralları ve nezaket" ünitesinde öğrencilerin aile içi iletişimde görgü kurallarına uyması, nazik olması, kişisel bakımına özen göstermesi ve sofra adabına uygun davranması amaçlandı.

"Okul ortamında görgü kuralları ve nezaket" ünitesinde, öğrencilerin arkadaşlarıyla iletişim kurarken nazik olması, ortak kullanım alanlarının temizliğine özen göstermesi, gerektiğinde akranlarına yardım etmesi, milli ve manevi değerlere saygı göstermesi gibi hedeflere uygun kazanımlar planlandı.

Görgü ve nezaket kurallarıyla ilgili içerikler hazırlandı

"Toplum içinde görgü kuralları ve nezaket" ünitesinde, öğrencilerin toplumsal alanda nezaketli olmasının, toplum içerisinde iletişim kurduğu kişiye uygun hitap şeklini tercih etmesinin, başkalarının haklarına saygı göstermesinin önemini fark etmesi yönünde içerik hazırlandı.

"Kişiler arası ilişkilerde görgü kuralları ve nezaket" ünitesinde öğrencilerin, kişilerarası iletişimde görgü ve nezaketin önemini kavraması ve empati becerisine sahip bireylerin toplumsal birlikteliğe sağlayacağı katkıları fark etmesi sağlanacak; "çevrede görgü kuralları ve nezaket" ünitesinde ise öğrencilerin çevresindeki sorunlara yönelik projeler üretmesi sağlanacak.

"Dijital ortamlarda görgü kuralları ve nezaket" ünitesinde öğrencilerin dijital iletişim araçlarını kullanırken nezaket ifadeleri kullanmanın önemini kavramaları ve buna uygun davranışları sergilemelerine dönük içerik hazırlandı. Dijital iletişimin aile içi iletişimi engellememesi gerektiği üzerinde durulacak olan derslerde, dijital ortamlarda zamanı verimli kullanmanın önemi vurgulanacak.

"Farklı kültürlerde görgü kuralları ve nezaket" ünitesinde öğrencilerin farklı kültürlerdeki görgü kuralları ve nezaket ifadelerini tanıması, bunlara örnekler vermesi ve saygı duyması amaçlandı.

Lise 9. ve 10. sınıflarda 36 saatlik öğretim programı içeren ders, seçmeli dersler kapsamına alındı.

Adabı muaşeret dersi öğretim programı, Türk kültürü ve toplumsal gelişmeler göz önünde bulundurularak görgü ve nezaket kurallarının geniş bir bakış açısıyla ele alınmasını sağlayacak biçimde uygulamaya dönük hazırlandı.

Öğrencilerin adabı muaşerete uygun konuşmaları, giyinmeleri ve davranmalarının hedeflendiği derslerde kazanımlar için gerekli becerilerin geliştirilmesinde etkinliklerle zenginleştirilmiş, ilgi çekici araştırma ve uygulamaya yönelik bir öğrenme süreci planlandı.

Program ile milli ve manevi değerlerini özümseyerek tutum ve davranışlarını bu istikamette şekillendiren; insanlar arasında karşılıklı sevgi, saygı ve toplumsal huzurun sağlanması amacıyla insan ilişkilerini düzenleyen kuralları hayatına uygulayan bireyler yetiştirmek amaçlandı.

Adabı muaşeret dersinde, teorik bilgilerin öğretilmesinden ziyade drama, gözlem, tartışma gibi etkinliklere yer verilerek öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmelerine imkan tanınacak. Ders ile öğrencilerin geçmişten bugüne kültürde yer alan görgü, nezaket ve zarafeti içselleştirmeleri sağlanarak davranışa dönüşen kalıcı öğrenmelere zemin hazırlanacak.

Liselerdeki dersin müfredatı, 7 üniteden oluştu. "Kültürden kavrama adabı muaşeret" adını taşıyan ilk ünite ile öğrencilerin, "edep, görgü, terbiye, medenilik, sabır, zarafet ve nezaket" kavramlarını ve farklı kültürlerden adabı muaşeret ile ilgili örnekleri tanımaları hedeflendi.

"Kişisel tutum ve adabı muaşeret" adlı ikinci ünite ile öğrencilerin, güven verici davranışları ayırt etmeleri ve iyiliğin önemini anlamalarının yanı sıra kişisel bakım ve temizlik kuralları ve ortama uygun giyinmenin önemi anlatılacak.

"Ailede adabı muaşeret" ünitesinde, aile içi ilişkilerde sevgi ve saygının önemi, mahremiyet, Kur'an-ı Kerim ve sünnette anne babaya hürmet, akrabalık ilişkilerinde adabı muaşeret, sevinç ve üzüntüde aile bireyleriyle bir araya gelme gibi konular ve "sılayırahim" kavramının önemi üzerinde durulacak.

Programın en kapsamlı ünitesi olan "toplumda adabı muaşeret" isimli dördüncü ünitede, ortak kullanım alanlarında salon programlarında, okulda, komşuluk ilişkilerinde, ziyaretlerde, misafirlerin karşılanması, ağırlanması ve uğurlanmasında adabı muaşeretin önemine yer verildi.

"İletişimde, teknoloji ve sosyal medya kullanımında adabı muaşeret" adlı beşinci ünitede, kişiler arası adabı muaşeretin yanı sıra teknoloji ve sosyal medya kullanımında adabı muaşeret anlatıldı.

"Doğal kaynakların kullanımı ve çevrenin korunmasında adabı muaşeret" adlı altıncı ünitede atıkların ayrıştırılması ve geri dönüşüm projeleri, orman yangınlarının önlenmesi için yapılan çalışmalar, çevre dostu projeler gibi uygulamalara değinildi.

"İş ve meslek hayatında adabı muaşeret" adlı son ünitede ise giyim kuşama özen gösterme, görüşmeye zamanında gelme, el sıkma, göz kontağı kurma ve beden diline önem verme gibi davranışların önemi üzerinde duruldu.

Bireylerin ve toplumun birbirine karşı olan sevgi ve dostluk duygularını güçlendirici medenî ve ahlâkî davranışlar, nezâket ve görgü kuralları bu programda anlatılıyor. Nezaket kuralları, şehirli olmakla dolayısıyla medenilikle ilişkilendirilirken medeniyet bilincinin toplumdaki yeri de aktarılıyor.

Adab ı Muaşeret kapsamında olan davranışlar nelerdir?

Adab-ı Muaşeret (Görgü ve Nezaket Kuralları)

Selamlama,

Tanıştırma, tanışma ve tanıştırılma,

Hediye alıp verme,

Çiçek verme ve gönderme,

Çeşitli yerlerde davranış adabı (Sinema, Tiyatro, Seminer vb.)

Kadınların önde gideceği yerler,

Erkeklerin önde gideceği yerler,

Kadın ve erkeğin birlikte yürüdüğü anlar,

Adabı muaşeretin anlamı ise, bir toplulukta uyulması gereken ve insanlar arasındaki davranışları düzenleyen nezâket, saygı ve görgü kurallarıdır.

Bu duruma birkaç örnek;

Koridorlarda koşmadan yürünür, gürültü yapılmaz.

Tuvaletler temiz tutulur, peçeteler israf edilmez.

Teneffüslerde oyun alanının dışına çıkılmaz.

Öğretmenlerin ve yöneticilerin uyarıları dikkate alınır.

Okul çevresi temiz tutulur, doğa korunur.

Derslikler ile okuldaki tüm kapalı ve açık alanlar gibi ortak kullanım alanlarında yiyecek içecek tüketilmez; yemek artığı çöp ve atık bırakılmaz. Öğrenci bunları en yakın çöp kutusuna atmakla yükümlüdür.

Öğrenciler küfür ve argo içeren sözler kullanamazlar, birbirlerine fiziksel zarar verici harekette bulunmazlar, kavga edemezler ve birbirlerine ve öğretmenlerine görgü kuralları içinde hitap ederler.

Eskilerden bazı hatırlamalar şöyle; bizim zamanımızda öğretmen-öğrenci ve aile ilişkilerinde sıkı bağlar vardı. Aileler çocuklarını okullara, öğretmenlerine “eti senin kemiği benim” mantığı ile teslim ederlerdi. İyi bir eğitim almış olan çocuklar, topluma ve ailelerine faydalı hizmet verdikleriyle örnek gösterilirdi.

Bugün ise eğitimden normal hayatımıza kadar pek çok konuda çocukların istedikleri oluyor. Aileler, çocuklarına gereken özeni göstermekte güçlük çekiyorlar. Özellikle iletişim alanında hem aile içi hem iş yerlerindeki iletişim hem de toplumsal iletişimde ciddi sıkıntılarımız var.